موسسه اندیشه یاوران معین استان اصفهان

تلخیص نظرات مونته سوری توسط اقای عبدالله کفعمی

توضیحات

آخرین به روز رسانی چهارشنبه, 21 تیر 1402 20:34

بیوگرافی مونته سوري

ماریا مونته سوري متولد 31 اوت 1870 مربی کودکان معلول بود که در خانوادهاي مرفه در ایتالیا به دنیا آمد. در زمانی که دختران اجازه تحصیلات دانشگاهی نداشتند، با وجود مخالفت پدر، با حمایت مادرش به دانشکده پزشکی رفت. او نخستین دختري بود که در ایتالیا پزشک شد.وي مؤسس اولین مهدکودك دنیا و سازنده اسباب بازي هاي مونته سوري بود مطالعات و تحقیقات او درباره چگونگی آموزش به کودکان به عنوان روش آموزش مونته سوري شهرت جهانی پیدا کرده است دکتر مونته سوري کودکان را در انجام فعالیت ها و بازي با مواد آموزشی آزاد گذاشته بود. او به آنها مستقیم آموزش نمی داد، بلکه بر کارهاي بچهها نظارت و رفتارهاي آنها را مشاهده و یادداشت میکرد

. با گذشت زمان او نتایج زیر را در رفتارهاي بچهها مشاهده کرد: 1 .انجام فعالیتها و بازي با مواد آموزشی بر اساس علاقهمندي و انتخاب خود بچهها 2 .توجه و تمرکز کردن بچهها در انجام فعالیتها 3 .تکرار کردن انجام فعالیتها و بازي با مواد آموزشی 4 .حساس شدن به نظم در محیط 5 .خود انضباطی در کودکان هدف آموزشی که دکتر مونته سوري دنبال می کرد، داشتن استقلال و آزادي عمل در بچهها بود. او بچهها را در انتخاب فعالیتها، بازي با مواد آموزشی و رفت و آمد در محدودههاي مشخص شده مهد کودك، آزاد گذاشته بود و مربی تنها نقش ناظر و راهنما را داشت. دکتر مونته سوري با مشاهده این رفتارها در کودکان، تغییرات دیگري به کلاس اضافه کرد. از جمله: 1 .فعالیتهاي بیشتري را به مراقبت از خود و محیط اضافه کرد. فعالیتهایی مانند: گل آرایی، شستن دست، ژیمناستیک، مراقبت از حیوانات خانگی و پخت و پز. 2 .در مواد آموزشی که کمتر توسط کودکان انتخاب میشدند تغییراتی ایجاد کرد. 3 .فضاي کلاس را بزرگتر کرد تا بچهها آزادانه در بخشهاي مختلف کلاس رفت و آمد کنند. ماریا مونته سوري از تغییرات ایجاد شده در کلاس درس به نتایج دیگري دست پیدا کرد: 1 .او دریافته بود که کودکان با انجام فعالیت به طور مستقل، به سطحی از شناخت خود و داشتن استقلال دست پیدا میکنند. 2 .او دریافته بود که رویکرد فعالیتها و نحوه رفتار با کودکان به عنوان یک شخصیت مستقل در یادگیري بهتر و بروز تواناییهاي بالقوه آنها اثرگذار بوده است. 3 .او به این نتیجه رسیده بود که کودکان از محیط اطراف خود و بچههاي بزرگتر از خود موضوعات مختلف را یاد می گیرند. در واقع بچههاي بزرگتر در آموزش بچههاي کوچکتر نقش داشتند. دکتر مونته سوري در 6 مه 1952 در اثر خونریزي مغزي در سن 81 سالگی در هلند درگذشت.اینک یکی از کتابهاي او را به نام کودك در خانواده را به طورخلاصه ارائه می گردد کودك در خانواده مقدمه مترجم : از سعید بهشتی مسیر تعلیم و تربیت از لحظه تولد آغاز و تا هنگام مرگ ادامه دارد و بدیهی است که هرگونه اقدام و تلاش اساسی جهت اصلاح و بهسازي کنش تعلیم و تربیت نیازمند پژوهش هاي عینی عملی و معتبري است که باید به مثابه یک مبناي تئوریک و نظري معتبر مورد توجه قرار گیرد در عصر حاضر به کودك به عنوان فردي در حال رشد نگریسته می شود از دیدگاه مونته سوري « توجه و احترام به هویت واقعی و شخصیت ویژه کودك » از اهمیت ویژه اي برخوردار است قرآن اسرا آیه ي 79 : لقد کرمنا بنی آدم – پیامبر : اکرموا اولادکم و احسنوا آدابکم - لیس منا من لم یرحم صغیرنا – الولد سید سبع سنین – امام صادق : دع ابنک یلعب سبع سنین باتوحه به آیه و احادیث فوق در 7سال اول زندگی تمامی رغبت ها علایق خواسته ها تمایلات و انگیزش هاي کودك به نحوي معقول ارضاء و محترم شمرده می شود مونته سوري معتقد است که کودك همچون صفحه اي سفید در تاریخ حیات بشري است که در رابطه با حقوق ویژگی ها تمایلات طبیعت و امتیازاتش چیزي گفته نشده و بر خلاف عقاید معمول کودك هم مانند سایر انسانها براي خود شخصیتی دارد فصل اول « کودك به مثابه صفحه اي سفید در تاریخ ما کودکان را انسانهاي ضعیفی می دیدیم و نیازهاي نهفته و عمیقشان را درك نکرده ایم در مدارسی که به روش مونته سوري اداره می شود کودکان می توانند با آرامش خاطر به انجام فعالیت هاي مختلف دست بزنند روحیات خود را گسترش داده و خود را نشان دهند میل باطنی کودکان این است که حتی المقدور خود را از قید و بند هاي بزرگترها رها سازند و به طور مستقل به انجام امور مختلف بپردازند و علائق خود را آشکارا آزادانه و بدون کمک بزرگترها به منصه ظهور برسانند ولی با مداخله بی مورد نامطلوب و شدید بزرگسالان سرکوب می شده اند ما به عنوان افراد بزرگسال در قضاوت ها و باورهاي خویش در مورد بچه ها نه تنها در امور بدیهی تربیتی و یا تحصیلی به خطا رفته ایم بلکه عملکردي را تعقیب کرده ایم که از بن و اساس اشتباه بوده کودك از طرف یک بزرگسال قوي تر تحت فشار قرار می گیرد که تمایلات و خواسته هاي طبیعی کودك را نادیده می گیرد و به زور اورا به تطابق و سازش با آن محیط نامطلوب و نا مناسب وادار می کند و بر اطاعت و انقیاد بی چون و چرا که منجر به نادیده گرفتن شخصیت کودك منجر می شود و ترس و نگرانی از مطرود شدن اورا رنج می دهد قدم اول براي رشد کودك این است که محیطی فراهم کنیم تا او را از تمامی موانع مشکل و خطرناك و تهدید کننده برهاند وابستگی بیش از حد کودك به بزرگسال و ضعف و ناتوانی او در برابر ابراز عقاید و منویات خویش مستقیما بر عواطفش اثر می گذارد و نیاز به همدردي دلسوزي و مهربانی را در او افزایش می دهد کودك همان صفحه سفیدي است که ما باید با رغبت و علاقه آن را بشناسیم فصل دوم « نوزاد » تمدن عبارت است از ابزار و وسیله اي که بشر از طریق آن به تدریج با محیط پیرامون خود سازگاري می یابد حال چه عاملی نوزاد را با این تمدن آشنا می سازد ؟ پس از به دنیا آمدن نوزاد هم مادر و هم نوزاد نیازمند آرامش و استراحتند اما اطرافیان بدون توجه به این مسئله آرامش کودك را مختل می کنند نوزاد در یک ماه اول زندگی به سکوت و آرامش نیازمند است باورداشت ها و عقاید غلط ما درباره کودك چیزي است که از همان ابتداي زندگی او آغاز می شود ما از خواسته ها و تمایلات طبیعی و ضروري کودك به شدت جلوگیري می کنیم زیرا کودك حاضر نیست برده وار و کورکورانه به نظم و مقررات خشک تن دردهد و سر به راه باشد فصل سوم « موجودي روحانی به نام جنین » نوزاد انسان پس از جدائی از مادر بسیار تأثیر پذیر است تنها چیزي که ما در مورد نوزاد می دانیم این است که او می تواند هرچیزي بشود ولی هیچ کس نمی داند که او چه خواهد شد و یا چه خواهد کرد رشد یعنی تغییرات تدریجی دائمی و بی همتائی که با پیشرفت توأم است روان شناسی با آنچه هست سرو کار دارد و آموزش و پرورش با آنچه باید باشد به منظور تامین رشد و تکامل هوش حساسیت و علائق کودك در زندگی او دخالت می کنند اولین اصل علمی مربوط به دوره طولانی رشد کودك « درك نیازهاي علمی و روانی کودك و فراهم کردن محیط مقتضی و مناسبی براي اوست » فصل چهارم « معلمان عشق » هیچ فرد بزرگسالی نمی تواند معلم عشق مهربانی و محبت شود مگر اینکه تلاش مثبتی داشته باشد و چشم آگاهی و بینش و بصیرت خود را براي مشاهده دنیایی که وسیع تر از خود اوست باز کند قضاوت و تلقی عادي و همیشگی ما در قبال رفتارهاي کودك این است که معتقدیم رفتار آنها اشتباه و غلط و نامناسب اند و باید اصلاح شوند رفتارهایی که هرچند نشانه هایی از علائق قلبی کودکانند اما براي ما هیچ ارزشی ندارند فصل پنجم « تعلیم و تربیت نوین » فعالیت هاي کودك نباید اجباري باشد زیرا که تربیت او دچار اختلال و آسیب می شود بزرگ تر ها هرگز نباید خود را سرمشق و الگوي کودك قرار بدهند بلکه باید به کودك آنطور که در واقع هست توجه کنند و براي انجام هر کاري در رابطه با او دقیقا او را بشناسند باید با کودك طوري رفتار کنیم که قادر به ابراز عقاید خود باشد ما نباید توانائی ها استعداد ها و قابلیت هاي خود را به رخ کودك بکشیم باید براي کودك ارزش و احترام قائل شویم یکی از مفاهیم اساسی تربیتی این است که ما نباید مانع رشد کودك شویم دانستن آنچه باید انجام دهیم و انبار کردن معلومات و اطلاعات درباره وظایف انسانی نه مهم است و نه مشکل اما اگر بخواهیم کودکان را به نحو خوب و مطلوب تربیت کنیم بدواّ باید صفحه دل و لوح ضمیر خود را اززنگارها و صبغه هاي تعصب آلود و از پیش فرض هاي بیهوده و بی اساس بزدائیم فصل ششم « کلیاتی در باره روش من » کودك در گذشته به اجبار باید خود را با جامعه بزرگسال وفق می داد و هیچ گونه تغییر و تحولی برایش منظور نمی شد پیروي کورکورانه و برده وار در بچه ها همانند بزرگ تر ها احساس پستی و فرومایگی ایجاد می کند و منجر به از دست دادن ارزش و شان منزلت انسانی آنان می گردد مدرسه براي کودك همچون زندان محسوب می شده که هم به لحاظ جسمی و هم روحی تحت فشار بودند همه به فکر فرداي کودك اند و هیچکس به وضع فعلی او توجهی ندارد انسانیت کودك از نظر دور مانده ما باید خود را با دنیاي کودك منطبق و سازگار کنیم بزرگ تر ها با نظارت دائم پند و اندرزهاي بی وقفه و دستورهاي مستبدانه جلوي رشد کودك را می گیرند ما باید خود را از زندانبان کودکان فراموش کنیم باید با مهربانی و احتیاط لازم رشد کودك را حمایت و تقویت کنیم و محیط مساعد و مناسب دنیاي کودك ایجاد کنیم آنچه کودك آزادانه انجام می دهد مورد علاقه اوست خطاها و اشتباهات کودك بدون دخالت والدین و آموزگار به او نمایانده شود فصل هفتم « منش کودك » اگر بچه ها پس از انجام فعالیت هاي تربیتی یا عادي خسته شوند و یا نیروي تمرکزي نداشته باشند آیا معلم می تواند ادعا کند که اشکال از کار او نیست ؟ از اینکه کودك باید فعالیت مورد نظر را خود برگزیند تا از آن راضی و خشنود شود تلقی و برداشت صحیحی نیست خستگی بچه ها عوامل دیگري دارد آزادي کودك و عدم دخالت در کار آنها و عدم پند و اندرز از خستگی کاذب جلوگیري می کند کودکانی که بدون فشار عوامل محیطی وخارجی داراي ویژگی و صفت نظم و انصباط هستند بالطبع رشد روانی طبیعی نیز دارند آنها آن قدر به کار علاقه مند می شوند که اگر فعالیتی انجام ندهند سردرگم خواهند شد فصل هشتم « محیط کودك » کودکان در محیطی مناسب برخوردار نیستند زیرا در دنیاي بزرگسالان زندگی می کنند توصیه می شود به بچه هاي 3یا 4 ساله که اجازه دهند تا خودشان به نظافت و شست و شوي خود بپردازند و لباس هاي خود را از تن درآورند و آنگونه که دوست دارند غذا بخورند مدرسه باید داراي وسایل و ابزارهاي مناسب و هماهنگ با بنیه جسمانی آنان باشد و باید آن وسایل تمیز شفاف و منظم باشد و وزن آنها طوري باشد که بتوان به راحتی جابه جا کرد تمیزي ابزار و سایل کودك رغبت و علاقه او را مضاعف می کند و او را نسبت به پاکیزگی احساس مسئولیت می کند کودکی که شخصا به انجام کارهاي مختلف تمایل دارد کاملا فعال پویا و اجتماعی خواهد شد اما دیگران در برخورد با چنین کودکی با انجام مداخلات بی جا به او کمک می کنند تا کاري را که شروع کرده است به انجام برساند درمدارس معلم باید مشاهده گر و کودك باید فعال باشد فصل نهم « کودك در خانواده » در بسیاري از مردم روشن شده که تعلیم و تربیت کودکان در اکثر موارد براساس عقاید نادرست و پیش فرض هاي اشتباه بنا نهاده شده است ادعاهاي ما از یک طرف و بی لیاقتمان از طرف دیگر ما را به سمت دروغگوئی سوق می دهد و فرزندانمان را نیز نگران و آزرده خاطر می سازد و به مرور زمان ایمان و اعتمادشان را به پدر و مادر ازدست می دهند کنش هاي کمروئی دروغگوئی ترس همگی از همین تقلید واطاعت انفعالی سرچشمه می گیرد و بیشتر از آنکه باعث رشد و تعالی کودك شود سبب بروز بیماري هاي روانی خاصی در کودك می شود وقتی بزرگتر ها از علائق طبیعی کودك براي انجام فعالیت ها ي گوناگون ممانعت می کنند در واقع زندگی کودك توانائی انجام کارهاي مفید و به کارگیري انرژي اش را دچار محدودیت می سازند و به مانعی بر سر راه رشد او مبدل می شوند در نتیجه کودك در جاده انحرافی قدم می گذارد اصولا سیستم عصبی کودك به نحوي است که از تضاد ها صدمه می بیند و علت اولیه و اصلی بسیاري از اختلالات عاطفی همان محدودیت ها و موانعی است که در مقابل تمایلات کودکان اعمال شده است و دچار بی خوابی کابوس سوء هاضمه و لکنت زبان می شوند پدر و مادر به روان پزشک مراجعه می کنند تا بیماري هاي کودکان خود را درمان کنند در حالی که خود آنها عامل ایجاد آن بیماري ها بوده اند که راه درمان آن تنها عشق ورزیدن به کودك است والدین گذشته از این که به بهداشت جسمی کودکان اهمیت می دهند باید به بهداشت روانی آنها نیز اهمیت دهند تعلیم و تربیت جدید براي کودك محیطی سازگار و مساعد تدارك می بیند کودك به کارش عشق می ورزد سه اصل مهم که مادران در روش تربیتی فرزندان باید رعایت کنند 1 – ما براي تمام فعالیت هاي مستدل و معقولی که کودك جذب آنها می شود و سعی در درك و فهم آنها دارد ارزش و اعتبار قائل شویم ما باید اعتقاد و باور قلبی داشته باشیم که تمامی نیکی ها در ضمیر کودك نهفته است و به دنبال آن بایستی با عشق و علاقه آماده مطالعه و شناسائی این خوبی ها شویم 2 – ما باید حتی الامکان در حمایت از تمایلات کودك براي انجام فعالیت هاي مختلف بکوشیم و بایستی جهت کسب استقلال تربیتش کنیم کمک و مساعدت نباید براي چیزهاي بی فایده و بی ارزش ارائه شود بلکه بایستی در رابطه با فعالیت هاي روحی و روانی کودك باشد و مبتنی بر درك و شناخت طبیعت او باشد و بر کنش هاي غریزي اش صحه بگذارد 3 – ما باید کاملا مواظب روابط و مناسباتمان با کودك باشیم زیرا آنان بیش از آنکه ما تصور می کنیم حساس و تحریک پذیر هستند اگر به کودکی که تجربه ناخوشایند و تلخی را برایمان نقل می کند بگوئیم چیزي نیست مانند این است که عواطف و احساسات او را نادیده گرفته ایم همدردي و شفقت ما به کودك جرأت ابراز دیگر تجربیاتش را می دهد لازم نیست که ما الگوي کاملی براي کودکان باشیم زیرا آنها نیز ما را مبرا و منزه از خطا نمی دانند و می توانند به ما در تشخیص و تصحیح آنها کمک کنند از اشتباهات خود در برابر کودکان عذر خواهی کنیم کودك را باید آن قدر آزاد بگذاریم که بتواند نیاز هاي خود را ابراز کند مبنا و شالوده صحیح براي آزادي کودك رشد متعادل و شکوفائی استعدادش هست فصل دهم « معلم جدید » معلم باید بداند که چگونه مواد آموزشی جالب و جذاب را به کودك عرضه کند و تدریس یعنی استعداد و توانائی معلم براي ارائه مواد آموزشی به کودك و آموزش طرز استفاده از این مواد به اوست در روش مونته سوري بخش عمده و اساسی هر کاري را خود کودك انجام می دهد در مدارس ما محیط خود معلم کودکان است کار معلم این است که کودك را در معرض ارتباط و تماس مستقیم با محیط قرار دهد و راه به کار گیري اشیاء را بیاموزد کار اصلی معلم جهت دادن به رشد روحی و روانی کودك است فصل یازدهم « کودك و بزرگسال » در مسئله تعلیم و تربیت باید دو اصل رعایت شود 1 – فردیت انسانها که به هر کودکی به اعتبار شخصیت یگانه و منحصر به فرد خودش باید توجه گردد و همیشه به ویژگی هاي منشی مختص او احترام گذاشته شود 2 - کودك حتما باید آزاد باشد اولین گام در حل صحیح مسائل تربیتی این است که مربیان بزرگسال باید فهم و درك خود را از کودك تصفیه کنند و بسیاري از پیش فرض هارا کنار بگذارند و در نگرش ها و باورهاي اخلاقی خود تجدید نظر به عمل آورند و دومین گام محیطی سازگار و موافق براي کودك آماده سازند محیطی که عاري از هرنوع مانع و رادعی باشد محیط باید بر مبناي نیازهاي کودك طراحی شود ایجاد محیطی مناسب با کودك و تامین کامل آزادي او سبب می شود که با آرامش و لذت دست به انجام کارهاي مختلف بزند سلطه بزرگسال برکودك علت اساسی ناشناخته تمامی مشکلاتی است که او با آنها به ستیز و مبارزه برخاسته ولی اگر کودك آزاد باشد و زیر سلطه نباشد بزرگسال به خوبی از نقاط ضعف خویش آگاه است و روابطش با کودك عادلانه منصفانه است کودك به بزرگسال می گوید « به من کمک کن تا بتوانم به خود کمک کنم و روي پاي خود بایستم »

• < قبلی
• بعدی >